Chế độ dinh dưỡng khoa học là yếu tố quyết định hàng đầu đóng vai trò quan trọng đối với sức khỏe của cả mẹ và bé. Bên cạnh việc bổ sung đầy đủ các dưỡng chất cần thiết, các mẹ cần lưu ý một số loại thực phẩm cần kiêng khi mang thai để tránh những rủi ro có thể xảy ra. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp thông tin giúp mẹ bầu giải đáp thắc mắc có bầu không nên ăn gì?
Cá có chứa hàm lượng thủy ngân cao
Hải sản là loại thực phẩm chứa đựng nguồn protein dồi dào và axit béo omega-3, có vai trò quan trọng cho sự phát triển não bộ và thị lực của bé. Tuy nhiên, các bà bầu cần đặc biệt thận trọng khi ăn cá, nhất là những loại cá có hàm lượng thủy ngân cao. Thai nhi, đặc biệt trong 3 tháng đầu rất nhạy cảm với độc tố này. Việc tích tụ thủy ngân có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ thần kinh đang phát triển của bé dẫn đến các vấn đề như chậm phát triển, giảm khả năng nhận thức, thậm chí là dị tật bẩm sinh.
Một số loại cá tích tụ thủy ngân có thể kể đến như cá mập, cá kiếm, cá thu vua, cá ngừ đại dương, và cá maclin. Các bà bầu nên hạn chế hoặc tránh hoàn toàn những loại cá này. Thay vào đó, hãy lựa chọn các loại cá có hàm lượng thủy ngân thấp như cá hồi, cá rô phi, cá tuyết, cá trích, cá mòi,…
Tuy nhiên, ngay cả với những loại cá có hàm lượng thủy ngân thấp, các bà bầu cũng nên hạn chế tiêu thụ không quá 2-3 khẩu phần mỗi tuần để đảm bảo chế độ cân bằng dinh dưỡng. Để đảm bảo an toàn tuyệt đối, bà bầu nên lựa chọn hải sản tươi sống, có nguồn gốc rõ ràng. Tránh mua các loại hải sản đã qua đông lạnh nhiều lần hoặc có dấu hiệu ươn hôi.
Gan động vật
Gan động vật được xem là thực phẩm có chứa hàm lượng vitamin A rất cao, đặc biệt là vitamin A dưới dạng retinol. Đây là một chất dinh dưỡng cần thiết cho sự phát triển của thai nhi, tuy nhiên việc tiêu thụ quá nhiều vitamin A có thể gây ra những tác dụng phụ nghiêm trọng.
Khi lượng vitamin A trong cơ thể vượt quá mức an toàn, nó có thể làm tăng nguy cơ dị tật bẩm sinh ở thai nhi, đặc biệt là trong ba tháng đầu của thai kỳ. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc tiêu thụ quá nhiều vitamin A trong thời kỳ mang thai có thể dẫn đến các vấn đề như dị tật ở tim, não và hệ thần kinh trung ương của thai nhi.
Nếu muốn bổ sung các chất dinh dưỡng có trong gan, bà bầu có thể lựa chọn các nguồn thực phẩm thay thế an toàn hơn như cà rốt, khoai lang, bí ngô, cải bó xôi, cải bắp,…
Có bầu không nên ăn đồ ngọt
Một trong những khuyến cáo quan trọng nhất cho các bà bầu là hạn chế tiêu thụ đồ ngọt và thực phẩm chứa nhiều đường. Mặc dù trong thời gian mang thai cơ thể cần nhiều năng lượng hơn nhưng việc ăn quá nhiều đồ ngọt có thể gây ra nhiều tác hại đáng kể ảnh hưởng đến sức khỏe cho cả mẹ và bé.
Việc tiêu thụ quá nhiều đường có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường thai kỳ – một tình trạng nghiêm trọng có thể ảnh hưởng xấu đến sự phát triển của thai nhi và sức khỏe lâu dài của người mẹ. Tiểu đường thai kỳ không chỉ gây ra các biến chứng trong quá trình mang thai mà còn có thể dẫn đến sinh non hoặc thai to.
Ngoài ra, việc tiêu thụ nhiều đường có thể dẫn đến tăng cân quá mức trong thai kỳ, gây khó khăn cho quá trình sinh nở và làm tăng nguy cơ biến chứng như tiền sản giật, sinh mổ, và khó khăn trong việc giảm cân sau sinh. Ngoài ra, tăng cân quá mức còn có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi, làm tăng nguy cơ béo phì ở trẻ trong tương lai.
Đồ ăn quá mặn
Theo khuyến cáo của các chuyên gia dinh dưỡng, một người phụ nữ bình thường thì lượng muối tiêu thụ mỗi ngày là khoảng 1- 2g, khi mang thai thì nhu cầu về muối có thể tăng lên khoảng 2 – 4g/ngày. Tuy nhiên, việc ăn quá mặn trong thời gian dài sẽ gây ảnh hưởng trực tiếp cho cơ thể và bé.
Khi ăn quá nhiều muối trong thời kỳ mang thai có thể gây ra tình trạng cao huyết áp. Điều này đặc biệt nguy hiểm vì có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như tiền sản giật hoặc sản giật. Những tình trạng này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe của người mẹ mà còn có thể gây ra những tác động tiêu cực đến sự phát triển của thai nhi. Trong trường hợp nặng, nó thậm chí có thể dẫn đến việc phải sinh non hoặc các vấn đề sức khỏe lâu dài cho cả mẹ và bé.
Không chỉ vậy, việc ăn quá nhiều đồ mặn còn có thể gây ra tình trạng phù nề cho bà bầu. Khi cơ thể hấp thụ lượng muối quá nhiều, nó sẽ giữ nước nhiều hơn, dẫn đến tình trạng sưng phù ở các chi, đặc biệt là bàn chân và mắt cá chân. Điều này không chỉ gây khó chịu và mất thẩm mỹ mà còn có thể ảnh hưởng đến sự vận động và sinh hoạt hàng ngày của người mẹ.
Thức ăn chứa nhiều dầu mỡ
Những thực phẩm cần kiêng khi mang thai tiếp theo mà các mẹ bầu cần lưu ý đó là đồ ăn có chứa nhiều dầu mỡ.
Việc tiêu thụ quá nhiều thực phẩm chứa nhiều chất béo, đặc biệt là chất béo bão hòa và trans, có thể gây ra nhiều tác hại không mong muốn cho cả mẹ bầu và thai nhi. Trước hết, tăng cân quá mức là một trong những hậu quả phổ biến khi ăn nhiều đồ ăn dầu mỡ, có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như tiểu đường thai kỳ, tăng huyết áp, và làm khó khăn cho quá trình sinh nở.
Bên cạnh đó, chúng còn góp phần làm tăng mức cholesterol xấu trong máu, từ đó gia tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch cho cả mẹ và bé. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng chế độ ăn giàu chất béo của mẹ bầu có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển não bộ của thai nhi, tiềm ẩn nguy cơ gây ra các vấn đề về khả năng học tập và nhận thức ở trẻ sau này.
Các loại thực phẩm sống hoặc chưa nấu chín
Các loại thực phẩm chưa được nấu chín kỹ là môi trường sống lý tưởng của nhiều loại vi khuẩn, ký sinh trùng và virus độc hại như Listeria, Salmonella, Toxoplasma gondii, E. coli,… Những loại vi khuẩn này có thể dễ dàng xâm nhập vào cơ thể, gây ra các bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến cả mẹ và bé.
Rau mầm
Rau mầm là loại rau non mới nảy mầm từ hạt, thường được trồng trong môi trường ẩm ướt và nhiệt độ cao, từ đó tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn phát triển. Điều này làm tăng nguy cơ nhiễm khuẩn đối với phụ nữ mang thai, đặc biệt là nhiễm vi khuẩn Listeria và Salmonella. Những vi khuẩn này có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng như sảy thai, sinh non, hoặc nhiễm trùng ở thai nhi. Vì vậy, các chuyên gia dinh dưỡng và bác sĩ sản khoa thường khuyên các bà bầu nên tránh ăn rau mầm trong suốt thai kỳ để đảm bảo an toàn.
Thay vào đó ta có thể lựa chọn các loại rau an toàn và giàu dinh dưỡng khác chẳng hạn như rau chân vịt, cải xoăn, bông cải xanh, hay rau diếp. Những loại rau này cung cấp nhiều vitamin, khoáng chất và chất xơ cần thiết cho sự phát triển của thai nhi. Tuy nhiên, điều quan trọng là phải rửa sạch và chế biến kỹ trước khi ăn để loại bỏ các vi khuẩn có hại.
Măng tươi
Măng tươi, dù thơm ngon và bổ dưỡng, lại ẩn chứa nhiều nguy cơ tiềm ẩn đối với sức khỏe của bà bầu. Trong măng tươi chứa một lượng đáng kể cyanide, một hợp chất hóa học có độc tính. Khi cyanide đi vào cơ thể, nó sẽ chuyển hóa thành axit cyanhydric (HCN), một chất gây ức chế hô hấp tế bào, làm giảm khả năng vận chuyển oxy trong máu.
Đối với phụ nữ mang thai, lượng oxy cung cấp cho thai nhi là vô cùng quan trọng cho sự phát triển của bé. Việc tiêu thụ măng tươi có chứa cyanide có thể làm giảm lượng oxy cung cấp cho thai nhi, gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển của não bộ, hệ thần kinh và các cơ quan khác của bé.
Bên cạnh cyanide, măng tươi còn chứa hàm lượng nitrat cao. Nitrat khi vào cơ thể sẽ chuyển hóa thành nitrit, một chất có thể gây ra tình trạng thiếu máu, đặc biệt là ở phụ nữ mang thai. Thiếu máu trong thai kỳ có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm như sinh non, thai nhi nhẹ cân, suy dinh dưỡng thai nhi và thậm chí là tử vong.
Một số loại trái cây làm co thắt tử cung (đu đủ xanh, dứa)
Đu đủ xanh và dứa được xem là một trong những loại trái cây gây ảnh hưởng không tốt đến sức khỏe của bà bầu.
Đu đủ xanh có chứa hàm lượng papain cao, là một loại trái cây cần được loại bỏ khỏi thực đơn của bà bầu. Papain là một loại enzyme có tác dụng phân giải protein, có thể làm mềm tử cung và gây co thắt, dẫn đến sảy thai, đặc biệt trong giai đoạn đầu mang thai.
Tương tự như đu đủ xanh, dứa cũng chứa bromelain, một loại enzyme có tác dụng tương tự papain, gây mềm tử cung và tăng nguy cơ sảy thai, sinh non. Bromelain tập trung nhiều nhất ở phần lõi dứa, do đó, việc ăn dứa, đặc biệt là phần lõi, có thể kích thích tử cung co bóp mạnh, gây ra những cơn co thắt giả, gây khó chịu và lo lắng cho mẹ bầu. Trong ba tháng cuối thai kỳ, việc tiêu thụ dứa càng cần được hạn chế bởi nó có thể khiến cổ tử cung giãn nở sớm, dẫn đến sinh non.
Ngoài 2 loại trái cây trên, bà bầu cũng cần lưu ý hạn chế tiêu thụ một số loại trái cây khác như nhãn, vải, xoài chín,… bởi chúng chứa nhiều đường, có thể gây tăng cân quá mức, tiểu đường thai kỳ, ảnh hưởng đến sức khỏe của cả mẹ và bé.
Sữa và các chế phẩm từ sữa không tiệt trùng
Sữa và các sản phẩm từ sữa chưa qua tiệt trùng tiềm ẩn nhiều nguy cơ sức khỏe, đặc biệt đối với phụ nữ mang thai. Những loại thực phẩm này có thể chứa các loại vi khuẩn gây bệnh như Listeria monocytogenes, Salmonella, E. coli và Campylobacter, gây ra các vấn đề nghiêm trọng cho cả mẹ và bé.
Việc tiêu thụ sữa chưa tiệt trùng có thể dẫn đến ngộ độc thực phẩm với các triệu chứng điển hình như buồn nôn, nôn mửa, tiêu chảy, đau bụng, sốt và đau đầu. Đối với phụ nữ mang thai, hệ miễn dịch vốn đã suy yếu để bảo vệ cơ thể và thai nhi, khiến họ dễ bị nhiễm trùng hơn. Khi nhiễm khuẩn, cơ thể mẹ sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức, từ đó ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi.
Trong số các vi khuẩn gây bệnh, Listeria monocytogenes là một mối lo ngại đặc biệt lớn đối với bà bầu. Loại vi khuẩn này thường sinh sôi trong môi trường lạnh và ẩm ướt, đặc biệt là trong sữa chưa tiệt trùng. Nhiễm Listeria, hay còn gọi là listeriosis, có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm như sảy thai, sinh non, nhiễm trùng ối, thai chết lưu và thậm chí tử vong ở trẻ sơ sinh.
Mặc dù listeriosis tương đối hiếm gặp, nhưng phụ nữ mang thai có nguy cơ mắc bệnh cao gấp 10 lần so với người bình thường. Ngoài Listeria, các vi khuẩn khác như Salmonella và E. coli cũng có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng trong thai kỳ, bao gồm nhiễm trùng nước ối, viêm màng não ở trẻ sơ sinh và các vấn đề sức khỏe lâu dài khác.
Kết luận
Tóm lại, việc duy trì một chế độ ăn uống lành mạnh và cân bằng trong suốt thai kỳ là vô cùng quan trọng cho sức khỏe của cả mẹ và bé. 10 loại thực phẩm kể trên đều tiềm ẩn những nguy cơ gây hại cho sự phát triển của thai nhi. Việc kiêng cữ những thực phẩm này không chỉ giúp ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm như sinh non, sảy thai, dị tật bẩm sinh mà còn tạo điều kiện tốt nhất cho sự phát triển toàn diện của bé.
Hy vọng bài viết trên, Matilia đã cung cấp thêm được nhiều thông tin hữu ích giúp bạn giải đáp thắc mắc “có bầu nên ăn gì?”, từ đó có thể xây dựng một chế độ dinh dưỡng khoa học và lành mạnh cho cả mẹ và bé.
