Giai đoạn sau sinh cơ thể người mẹ phải trải qua nhiều thay đổi lớn, đòi hỏi cần có sự chăm sóc đặc biệt. Tuy nhiên, không phải mẹ bầu nào cũng hiểu rõ về những vấn đề sức khỏe có thể gặp phải và cách giải quyết hiệu quả. Bài viết này sẽ giúp các mẹ hiểu rõ hơn về một số vấn đề thường gặp sau khi sinh con mà các mẹ cần biết để chăm sóc bản thân thật tốt.
Nhiễm trùng sau sinh
Nhiễm trùng sau sinh là một trong những biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra với sản phụ trong giai đoạn hậu sản. Đây là tình trạng vi khuẩn xâm nhập và phát triển trong cơ thể người mẹ. Thường vi khuẩn xâm nhập từ bộ phận sinh dục theo đường máu, nhiễm khuẩn ngược dòng từ âm đạo, cổ tử cung qua tổn thương đường sinh dục trong và sau sinh.
Nguyên nhân chính gây nhiễm trùng sau sinh thường là do vệ sinh kém, đặc biệt là trong quá trình chăm sóc vết mổ đẻ hoặc vết rách tầng sinh môn. Ngoài ra, việc để sót nhau thai, băng huyết kéo dài cũng có thể tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn phát triển.
Một số yếu tố nguy cơ khác bao gồm: sinh mổ, chuyển dạ kéo dài, khám âm đạo nhiều lần trong quá trình chuyển dạ, hoặc hệ miễn dịch suy giảm.
Các dấu hiệu của nhiễm trùng sau sinh thường xuất hiện trong vòng 10 ngày đầu sau khi sinh. Triệu chứng điển hình bao gồm sốt cao trên 38°C, ớn lạnh, đau bụng dưới, sản dịch có mùi hôi hoặc màu bất thường, và cảm giác mệt mỏi kéo dài. Trong trường hợp nghiêm trọng, nhiễm trùng có thể dẫn đến nhiễm khuẩn huyết, gây nguy hiểm đến tính mạng của sản phụ.
Để phòng ngừa nhiễm trùng sau sinh, việc duy trì vệ sinh cá nhân tốt là vô cùng quan trọng. Sản phụ cần thay băng vệ sinh thường xuyên, rửa tay sạch sẽ trước khi chạm vào vùng kín, và tránh quan hệ tình dục cho đến khi sức khỏe được hồi phục. Đồng thời, cần tuân thủ nghiêm ngặt các hướng dẫn chăm sóc vết mổ hoặc vết khâu tầng sinh môn.
Chảy máu âm đạo
Chảy máu âm đạo sau sinh hay còn gọi là băng huyết hậu sản, là một trong những biến chứng phổ biến và nguy hiểm nhất trong giai đoạn hậu sản. Tình trạng này xảy ra khi lượng máu mất đi vượt quá mức bình thường sau khi sinh, thường được định nghĩa là mất hơn 500ml máu trong vòng 24 giờ đầu sau sinh thường hoặc hơn 1000ml sau sinh mổ.
Nguyên nhân chính gây chảy máu âm đạo sau sinh thường là do tử cung không co hồi tốt (đờ tử cung), sót nhau thai hoặc màng rau, rách đường sinh dục, hoặc rối loạn đông máu. Các yếu tố nguy cơ bao gồm sinh nhiều con, tiền sử băng huyết sau sinh, đa ối, chuyển dạ kéo dài, hoặc các bệnh lý về máu.
Dấu hiệu của chảy máu âm đạo sau sinh bao gồm lượng máu chảy ra nhiều hơn bình thường, có thể kèm theo cục máu đông lớn. Sản phụ có thể cảm thấy chóng mặt, mệt mỏi, da xanh xao, mạch nhanh và huyết áp thấp. Trong trường hợp nghiêm trọng, có thể dẫn đến sốc mất máu, đe dọa tính mạng của sản phụ.
Để phòng ngừa chảy máu âm đạo sau sinh, cần theo dõi chặt chẽ sản phụ trong giai đoạn hậu sản sớm, đặc biệt là 2 giờ đầu sau sinh. Các biện pháp dự phòng bao gồm tiêm oxytocin ngay sau khi sinh để giúp tử cung co hồi tốt, kiểm tra kỹ lưỡng nhau thai và đường sinh dục để đảm bảo không còn sót mô hay có tổn thương.
Khi phát hiện chảy máu bất thường, cần xử trí khẩn cấp ngay lập tức. Các biện pháp can thiệp bao gồm massage tử cung, sử dụng thuốc co hồi tử cung, truyền dịch và máu nếu cần thiết. Trong trường hợp nặng, có thể cần phải can thiệp phẫu thuật để cầm máu hoặc cắt tử cung bán phần kèm buộc động mạch hạ vị.
Sưng vú, tắc tuyến sữa
Sưng vú, tắc tuyến sữa là những vấn đề thường gặp ở phụ nữ sau sinh, đặc biệt là trong giai đoạn cho con bú.
Sưng vú thường xảy ra khi sữa bắt đầu về nhiều, khoảng 2-5 ngày sau sinh. Vú trở nên căng tức, nóng và đau. Đây là hiện tượng bình thường và thường tự cải thiện sau vài ngày. Để giảm khó chịu, mẹ nên cho con bú thường xuyên, massage nhẹ nhàng và có thể áp dụng liệu pháp nóng lạnh.
Nguyên nhân gây tắc tuyến sữa thường do cho con bú không đều, ít hút sữa hoặc hút không hết lượng sữa còn ứ đọng trong bầu ngực, mặc áo ngực quá chật hoặc tư thế cho bú không đúng,…
Để phòng ngừa các vấn đề trên, mẹ cần đảm bảo vệ sinh vú sạch sẽ, tránh mặc áo ngực quá chật, cho con bú đúng cách và thường xuyên, nên cho con bú bên vú bị tắc trước. Đồng thời có thể massage đầu ti nhẹ nhàng theo vòng tròn nhằm kích thích và khơi thông tia sữa.
Rạn da
Rạn da sau sinh là một hiện tượng phổ biến ảnh hưởng đến nhiều phụ nữ trong quá trình mang thai và sau khi sinh con. Đây là những vết tích hình thành khi da bị căng giãn quá mức, vượt quá khả năng đàn hồi tự nhiên của nó, dẫn đến sự đứt gãy của các sợi collagen và elastin trong lớp hạ bì.
Nguyên nhân chính gây rạn da sau sinh là do sự thay đổi nhanh chóng về kích thước cơ thể trong quá trình mang thai. Khi thai nhi phát triển, da của người mẹ phải căng ra để thích ứng, đặc biệt là ở vùng bụng, ngực, đùi và hông. Ngoài ra, các yếu tố như di truyền, hormone, chế độ dinh dưỡng và mức độ hydrat hóa của da cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành rạn da.
Rạn da thường xuất hiện dưới dạng các đường màu hồng, đỏ hoặc tím ban đầu, sau đó chuyển sang màu trắng bạc theo thời gian. Mặc dù không gây hại về mặt sức khỏe, rạn da có thể ảnh hưởng đến thẩm mỹ và tự tin của người phụ nữ.
Để phòng tránh và giảm thiểu rạn da, phụ nữ mang thai và sau sinh nên áp dụng một số biện pháp sau:
- Duy trì cân nặng ổn định và tăng cân từ từ trong thai kỳ.
- Giữ cho cơ thể đủ nước bằng cách uống nhiều nước và sử dụng kem dưỡng ẩm cho da.
- Bổ sung các thực phẩm giàu vitamin C, E và kẽm để tăng cường sản xuất collagen.
- Massage nhẹ nhàng các vùng da có nguy cơ rạn bằng dầu dưỡng hoặc kem chuyên dụng.
- Tập thể dục nhẹ nhàng để cải thiện tuần hoàn máu và độ đàn hồi của da.
Rụng tóc
Đây là hiện tượng tự nhiên và thường xảy ra khoảng 3-4 tháng sau khi sinh, kéo dài từ 6 tháng đến 1 năm. Nguyên nhân chính của tình trạng này là do sự thay đổi hormone trong cơ thể người mẹ.
Trong thai kỳ, nồng độ estrogen tăng cao giúp kéo dài chu kỳ sinh trưởng của tóc, khiến tóc mọc nhiều và dày hơn. Tuy nhiên, sau khi sinh, nồng độ hormone này giảm đột ngột, đẩy nhiều nang tóc vào giai đoạn nghỉ ngơi (telogen). Kết quả là một lượng lớn tóc rụng cùng một lúc, gây ra hiện tượng rụng tóc sau sinh.
Ngoài yếu tố hormone, stress và thiếu hụt dinh dưỡng cũng góp phần làm tình trạng rụng tóc trầm trọng hơn. Việc chăm sóc em bé mới sinh, thiếu ngủ và lo lắng có thể gây căng thẳng cho người mẹ. Đồng thời, cơ thể cần thời gian để hồi phục sau sinh và đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng cho việc cho con bú, dẫn đến tình trạng thiếu hụt các vitamin và khoáng chất cần thiết cho sự phát triển của tóc.
Mặc dù rụng tóc sau sinh là hiện tượng tự nhiên và thường tự khỏi theo thời gian, nhưng có nhiều cách để giảm thiểu tác động của nó như xây dựng chế độ ăn uống cân bằng, giàu protein, sắt, kẽm và vitamin nhóm B có thể hỗ trợ sự phát triển của tóc. Bổ sung các loại thực phẩm như trứng, cá, các loại hạt và rau xanh đậm màu sẽ rất có lợi.
Ngoài ra, việc duy trì lối sống lành mạnh, giảm stress và có đủ thời gian nghỉ ngơi cũng góp phần cải thiện tình trạng rụng tóc.
Đi tiểu không tự chủ
Đi tiểu không tự chủ sau khi sinh con là một vấn đề thường gặp sau khi sinh con mà nhiều phụ nữ phải đối mặt. Nguyên nhân chính của tình trạng này là sự suy yếu của cơ sàn chậu, một nhóm cơ đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ các cơ quan trong vùng chậu và kiểm soát chức năng bài tiết. Trong quá trình mang thai và sinh nở, các cơ này bị căng giãn và có thể bị tổn thương, dẫn đến khả năng kiểm soát bàng quang bị suy giảm.
Ngoài ra, hormone thay đổi trong thai kỳ cũng góp phần gây ra vấn đề này. Estrogen, một hormone quan trọng trong việc duy trì độ đàn hồi của các mô, giảm đáng kể sau khi sinh, khiến các cơ và mô liên quan đến hệ tiết niệu trở nên kém linh hoạt hơn. Hơn nữa, sự tăng cân trong thai kỳ tạo áp lực lên vùng chậu, làm tăng nguy cơ són tiểu.
Tình trạng này có thể tự cải thiện theo thời gian khi cơ thể dần hồi phục. Tuy nhiên, điều quan trọng là phụ nữ cần chủ động trong việc phục hồi và tăng cường sức khỏe sàn chậu. Các biện pháp như tập các bài tập Kegel, duy trì cân nặng hợp lý, tránh các hoạt động gây áp lực lên vùng chậu, và thay đổi thói quen đi tiểu có thể giúp cải thiện đáng kể tình trạng trên.
Tăng cân
Trong quá trình mang thai, cơ thể người phụ nữ trải qua nhiều thay đổi để chuẩn bị cho sự phát triển của thai nhi. Hormone progesterone tăng cao khiến cơ thể tích trữ nhiều chất béo hơn. Ngoài ra, việc tăng cân còn do sự gia tăng khối lượng của tử cung, nhau thai, nước ối và chính bản thân em bé. Sau khi sinh, một phần trọng lượng này sẽ mất đi ngay lập tức, những phần còn lại cần thời gian để cơ thể điều chỉnh.
Tuy nhiên, việc tăng cân quá mức sau sinh có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe như tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, tiểu đường type 2, và các vấn đề về xương khớp. Ngoài ra, nó còn có thể ảnh hưởng đến tâm lý của người mẹ, gây ra cảm giác tự ti và trầm cảm sau sinh.
Để giảm cân an toàn sau sinh, các chuyên gia khuyến nghị nên kết hợp chế độ ăn uống cân bằng với tập luyện phù hợp. Việc cho con bú cũng giúp đốt cháy calories và hỗ trợ quá trình giảm cân. Không nên ép buộc cơ thể giảm cân quá nhanh, đặc biệt trong những tháng đầu sau sinh. Mỗi người có tốc độ giảm cân khác nhau, vì vậy cần kiên nhẫn và tập trung vào việc xây dựng lối sống lành mạnh thay vì chạy theo cân nặng.
Bệnh trĩ và táo bón
Bệnh trĩ và táo bón sau sinh là tình trạng khá phổ biến ở phụ nữ mang thai và sau sinh. Trong thời kỳ mang thai, tử cung phát triển tạo áp lực lên các tĩnh mạch ở vùng hậu môn, làm cho chúng giãn ra. Quá trình rặn đẻ cũng làm tăng áp lực này, dẫn đến sự hình thành hoặc trầm trọng hóa các búi trĩ.
Các mẹ có thể sử dụng thuốc bôi và thuốc xịt không kê đơn, kèm theo chế độ ăn giàu chất xơ và chất lỏng để giúp giảm táo bón và sưng trĩ.
Stress sau sinh
Stress sau sinh hay còn gọi là trầm cảm sau sinh, đây là một vấn đề sức khỏe tâm thần phổ biến mà nhiều phụ nữ phải đối mặt sau khi sinh con gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của người mẹ và sự phát triển của đứa trẻ nếu không được nhận biết và điều trị kịp thời.
Nguyên nhân của stress sau sinh thường là sự kết hợp của nhiều yếu tố. Sự thay đổi hormone đột ngột sau khi sinh là một trong những nguyên nhân chính. Ngoài ra, sự mệt mỏi do thiếu ngủ, áp lực từ việc chăm sóc em bé, và những thay đổi trong mối quan hệ gia đình cũng góp phần gây ra tình trạng này. Một số phụ nữ còn phải đối mặt với áp lực xã hội về việc phải trở thành “người mẹ hoàn hảo”, điều này càng làm tăng thêm gánh nặng tâm lý.
Các triệu chứng của stress sau sinh có thể bao gồm cảm giác buồn bã kéo dài, lo lắng quá mức, khó tập trung, mất hứng thú với các hoạt động thường ngày,….
Việc nhận biết và điều trị stress sau sinh là rất quan trọng. Các phương pháp điều trị có thể bao gồm liệu pháp tâm lý, thuốc chống trầm cảm (trong trường hợp cần thiết), và sự hỗ trợ từ gia đình và những người thân xung quanh. Việc tham gia các nhóm hỗ trợ dành cho các bà mẹ mới sinh cũng có thể giúp ích rất nhiều, tạo cơ hội cho họ chia sẻ kinh nghiệm và cảm xúc.
Ngoài ra, việc duy trì lối sống lành mạnh như ăn uống cân bằng, tập thể dục đều đặn (khi cơ thể đã sẵn sàng), và đảm bảo giấc ngủ đầy đủ cũng góp phần quan trọng trong việc phòng ngừa và giảm thiểu stress sau sinh.
Hy vọng với những kiến thức trên, các mẹ đã trang bị được thêm nhiều kiến thức bổ ích về một số vấn đề thường gặp sau sinh và cách để phòng ngừa. Chúc các mẹ luôn khỏe mạnh, vượt qua giai đoạn hậu sản một cách nhẹ nhàng và tận hưởng trọn vẹn niềm vui bên thiên thần nhỏ của mình.
